เราได้ประเดิมเรื่องของ ม.ล.ปนัดดา ดิศกุล รองปลัดกระทรวงมหาดไทย ในตอนที่แล้วจากการพาผู้อ่านไปทักทายทำความรู้จัก เชื่อว่าหลาย คนคงเริ่มคุ้นหน้าคุ้นตากันไปบ้างแล้ว กว่าเขาจะก้าวมาถึงตรงจุดนี้ด้วยการเป็นรองปลัดกระทรวงมหาดไทย ต้องบอกว่าไม่ใช่เพราะเหตุ บังเอิญหรือปาฏิหาริย์ แต่มันเป็นความสามารถ แท้ๆ ที่จะต้องพิสูจน์ฝีมือ ให้เห็นเป็นที่ประจักษ์ แต่ในอีกมิติ จะมีใครสักคนรู้ไหมว่าลึกๆ แล้วตัวตนของผู้ชายคนนี้ยังมีบางเรื่องบางราวชวน ให้ต้องติดตามอย่างน่าสนใจ
หลังได้เกริ่นนำถึงเรื่องราวแห่งพิพิธภัณฑ์วังวรดิศหรือที่รู้จักกันดีในนามของพิพิธภัณฑ์สมเด็จกรมพระยาดำรง ราชานุภาพ มรดกทางประวัติศาสตร์ชิ้นสำคัญของตระกูล "ดิศกุล" ที่ตกทอดผ่านกาลเวลาจากรุ่นสู่รุ่น นับตั้งแต่สมเด็จกรมพระยาดำรงราชานุภาพ ผ่านยุคม.ร.ว.สังขดิศ ดิศกุล กระทั่งมาถึงยุคของม.ล.ปนัดดา ดิศกุล สถานที่แห่ง นี้ก็ยังคงมีลมหายใจ เสมือนหนึ่งว่าเป็นแหล่งเรียนรู้ในเรื่อง ของความรักชาติบ้านเมือง ดังคำที่ "รองปลัดฯมหาดไทย" กล่าวไว้ในตอนที่แล้ว
"คุณพ่อผมเป็นผู้รับมรดกตกทอดในฐานะเป็นหลาน ชายคนโต ช่วงนั้นเป็นช่วงหลังสงครามโลกครั้งที่ 2 ขณะ เดียวกันเป็นช่วงหลังเปลี่ยนแปลงการปกครอง 2475 คุณ พ่ออยู่ในฐานะที่ลำบากมากต้องเก็บหอมรอมริบ รัดเข็มขัด ทุกอย่างประหยัดมัธยัสถ์จนหลายคนปรามาสพ่อและครอบครัวในช่วงแรกว่าจะรักษาสถานที่แห่งนี้ไว้ไหวเหรอ ถึงกับมีทั้งชาวต่างประเทศและคนไทยมาติดต่อขอซื้อ ซึ่งสถานที่แห่งนี้มีเนื้อที่ 9 ไร่ครึ่ง" ม.ล.ปนัดดา เกริ่นนำย้อนประวัติศาสตร์ในเหตุการณ์ครั้งอดีต เรียกว่าเป็นการ เรียกน้ำย่อยให้ทีมงานต้องตั้งใจฟังก่อนจะเริ่มสาธยายต่อ ในรายละเอียด
การเสนอขอซื้อ ณ ขณะนั้นถือว่ามหาศาลมากแต่ผมจำไม่ได้แล้ว ท่านต้องทราบว่าที่ดินใจกลางหลังหลานหลวงอยู่ใกล้กับตลาดโบ๊เบ๊ ตลาดนี้ราคาแพงมาก นี่ถ้าคุณพ่อคิดอะไรแบบรวบรัดขายไปก็คงจะกลายเป็น มหาเศรษฐีไปแล้ว แต่ด้วยเพราะยึดถือหลักคำสอนพระราชทานของพระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัว ด้วยความพอเพียง ความไม่สุดโต่ง ความไม่โลภจึงรักษาสถาน ที่แห่งนี้ไว้ได้ แล้วตัดสินใจเปิดเป็นพิพิธภัณฑ์เฉลิมพระ- เกียรติสมเด็จปู่ คือสมเด็จกรมพระยาดำรงราชานุภาพ ตามที่สมเด็จพระศรีนครินทราบรมราชชนนี "สมเด็จย่า" เคยพระราชทานให้ข้อคิดนี้กับคุณพ่อ เมื่อครั้งที่คุณพ่อ รับราชการเป็นเอกอัครราชทูตอยู่ที่สวิตเซอร์แลนด์ ซึ่งพอเกษียณอายุราชการกลับมาเมืองไทยก็เริ่มดำเนิน การเปิดเป็นพิพิธภัณฑ์ฯทันทีเมื่อวันที่ 12 ก.ย. พ.ศ.2520
นอกจากจะย้อนอดีตเล่าขานตำนานกว่าจะมาเป็นพิพิธภัณฑ์อย่างเช่นทุกนี้ "ม.ล.ปนัดดา" ยังได้เล่าให้เราฟังต่อถึงการเปิดให้บริการของสถานที่แห่งนี้ว่า ทุกคนสามารถไปเยี่ยมชมยังพิพิธภัณฑ์ดังกล่าวได้ฟรี ไม่มีการเก็บค่าใช้จ่ายหรือค่าธรรมเนียมใดๆ ทั้งๆ ที่เคยมีบางหมู่ บางคณะมาแจ้งความประสงค์บอกว่าอยากจะช่วยเหลือ สนับสนุน "ผมก็กราบเรียนเขาไปว่าถ้าเป็นหลักคิดของคุณพ่อแล้วไม่อยากไปรบกวนใคร เพราะคุณพ่อได้วางอะไรไว้ให้ตามสมควร ถึงแม้ว่าจะไม่มากมาย แต่หากเรา อยู่ด้วยการประหยัด มัธยัสถ์ก็คงไปรอด แต่บางท่านก็บอกไม่ได้อยากจะมีส่วนในการรักษาวัง ก็ให้มาเล็กๆ น้อยๆ ช่วยเหลือเกื้อกูลก็ต้องกราบขอบพระคุณ"
เมื่อถามต่อถึงข้าวของเครื่องใช้ที่อยู่ภายในพิพิธภัณฑ์วังวรดิศ ซึ่งถือเป็นหลักฐานทางประวัติศาสตร์ในการบ่งบอกถึงเรื่องราวในอดีต รองปลัดกระทรวงมหาด ไทยบอกกับเราต่อว่า ยังมีอยู่ครบสำหรับสิ่งของเครื่องใช้ ส่วนพระองค์ ส่วนหนังสือที่เป็นพระนิพนธ์ของสมเด็จกรม พระยาดำรงฯส่วนใหญ่ก็อยู่ที่นี่ โดยในส่วนของหอสมุดดำรงราชานุภาพนั้นได้รับความอนุเคราะห์จากกรมศิลปากร ในการช่วยบริหารจัดการตามระบบราชการ โดยการจัดส่ง บรรณารักษ์มาอยู่ประจำ ณ สถานที่แห่งนี้
"ต้องบอกว่าบรรณารักษ์คนปัจจุบันที่มาอยู่ที่นี่ถือเป็นผู้ที่มีความรู้ความสามารถ ได้เข้ามาช่วยในการจัดระบบ e-Library ให้สามารถเชื่อมโยงกับหอสมุดต่างๆ ทั้งในประเทศและต่างประเทศ รูปภาพทางประวัติศาสตร์ ที่สำคัญๆ รวมทั้งพระนิพนธ์ของสมเด็จกรมพระยาดำรงราชานุภาพหลายๆ เล่มก็มีการนำมาบันทึกลงในไมโครฟิล์ม เรียบร้อย"
ถ้าดูตามสถิติของคนที่เข้าเยี่ยมชมจากเว็บไซต์หรือระบบ e-Library ของที่นี่พบว่ามีจำนวนมาก หลาย หมื่นคนต่อเดือน ก็แสดงว่ายังมีคนที่ไม่ลืมสมเด็จฯ ซึ่งเป็นครูบาอาจารย์ นักวิชาการสมัยใหม่ ถือเป็นเรื่องที่น่ายินดีเพราะท่านจากไปตั้ง 70 ปีแล้ว แสดงว่าท่าน ต้องมีอะไรดี ไม่เช่นนั้นองค์การยูเนสโกจะถวายพระเกียรติให้ท่านเป็นบุคคลสำคัญของโลกคนแรกของประ เทศไทยได้อย่างไรในปี 2505 นี่คือสิ่งที่ท่านทำให้คนไทย โดยเฉพาะลูกหลานเยาวชนในปัจจุบันยังไม่ลืมท่าน
เรื่องราวของพิพิธภัณฑ์วังวรดิศ กับ ม.ล.ปนัดดา ดิศกุล ยังไม่จบ ยังไงต้องขอให้ผู้อ่านได้ลองติดตามเรื่อง ราว รับรองว่าท่านได้อะไรที่ติดตัวไปอีกมากมาย แล้วพบ กันในฉบับหน้าตอนที่ 3