ภาพพระสมเด็จวัดระฆังที่ได้นำมาให้ชมกันชัดๆ ทั้งด้านหน้าและด้านหลังในวันนี้ เป็นพระสมเด็จวัดระฆัง พิมพ์เกตุบัวตูม ซึ่งเป็นพระที่สร้างขึ้นก่อนปี 2414 ก่อนที่เจ้าพระคุณสมเด็จพระพุฒาจารย์ (โต พรหมรังสี) จะได้สร้างพระเพื่อบรรจุกรุครั้งใหญ่ของท่าน ผู้ ที่ได้อ่านมาถึงตอนนี้ คงจะมีความสงสัย อยู่ในใจว่าผู้เขียนได้เอาฐานความคิดมาจากไหน ทำไมจึงได้กำหนดว่าปี พ.ศ. 2414 เป็นปีที่ท่านเจ้าพระคุณสมเด็จพระพุฒาจารย์ (โต พรหมรังสี) ได้ทำ การสร้างพระสมเด็จเพื่อบรรจุกรุให้ครบ 84,000 องค์ ทั้งที่ยังไม่มีผู้ใดเคยนำเรื่องกำหนดเวลาของการสร้างพระบรรจุ กรุของเจ้าพระคุณสมเด็จฯ ว่าเป็นเมื่อใดมาเสนอก่อนเลย
ผู้เขียนขอเรียนว่า ได้ไล่เรียงเรื่องเวลาตั้งแต่เจ้าพระคุณสมเด็จฯ เริ่มสร้างพระสมเด็จพิมพ์ที่มีฐานเป็นสามชั้น หรือที่เรียกกันว่า พระสมเด็จวัดระฆัง ตั้งแต่ปี พ.ศ.2409 ซึ่งท่านได้สร้างพระสมเด็จวัดระฆังเพื่อแจกจ่ายเป็นต้นมา พอมาถึงปี พ.ศ.2413 เสมียนตราด้วงได้สร้างพระเพื่อ บรรจุกรุที่วัดใหม่อมตรส คือพระสมเด็จ บางขุนพรหม โดยขอให้เจ้าพระคุณสมเด็จฯเป็นประธานในการสร้าง การสร้างพระเพื่อบรรจุกรุของเจ้าพระคุณสมเด็จฯได้กระทำในช่วงบั้นปลายของชีวิตท่าน จึงควรจะต้องเป็นในช่วงปี พ.ศ.2414-2415 ปีที่ท่านสร้างพระสมเด็จเพื่อบรรจุกรุจึงควรจะเป็นปี 2414 มากกว่าปี 2415 เพราะว่าในปี 2414 เป็นช่วง ที่ท่านได้สร้างพระนอนองค์ใหญ่ที่วัดสะตือ อ.ท่าเรือ จ.อยุธยาแล้วเสร็จ ซึ่งมีหลักฐานเกี่ยวกับระยะเวลาที่ทำการก่อสร้างพระนอนองค์ใหญ่นี้อย่างชัดเจน ดังนั้น ในปี พ.ศ.2414 จึงเป็นปีที่น่าจะมีการสร้างพระเพื่อบรรจุกรุ เพราะเมื่อ ท่านได้สร้างพระนอนองค์ใหญ่ที่วัดสะตือแล้วเสร็จ ซึ่งโดยปกติแล้วก็จะต้องมีพิธีสมโภชน์และสร้างพระเพื่อบรรจุไว้ในพระนอนองค์นี้ส่วนหนึ่ง และก็ถือโอกาส นี้ที่จะทำการสร้างพระเพื่อบรรจุกรุให้ครบ 84,000 องค์ เป็นการสืบทอดพระศาสนาและอุทิศส่วนกุศลให้โยมมารดาของเจ้าพระคุณสมเด็จฯในคราวเดียวกัน โดยได้บรรจุกรุไว้ที่วัด หรือสิ่งก่อสร้างใหญ่ๆ โตๆ ที่เจ้าพระคุณสมเด็จฯท่านได้สร้างไว้ ตามที่ได้มีการบันทึกในชีวประวัติของท่าน ด้วยเหตุตามที่กล่าวข้างต้น ผู้เขียนจึงได้สันนิษฐานว่า การสร้างพระสมเด็จวัดระฆังเพื่อบรรจุกรุให้ครบจำนวน 84,000 องค์นั้น ได้กระทำในปี พ.ศ.2414
พระสมเด็จวัดระฆัง พิมพ์เกตุบัวตูม ตามภาพที่นำมาแสดงนี้ เป็นพระที่ทำไว้เดิมก่อนปี พ.ศ.2414 จึงเป็นพระที่สร้างจากแม่พิมพ์กลุ่มแรก ความงดงามจะด้อยกว่าพระพิมพ์เกตุบัวตูมที่เป็นของแม่พิมพ์กลุ่มที่สอง แต่ พระของแม่พิมพ์กลุ่มแรกนี้เป็นที่นิยมของวงการพระสมเด็จในปัจจุบัน แต่เนื่องด้วยพระมีจำนวนไม่มาก ในภายภาคหน้า ความนิยมพระสมเด็จวัดระฆัง พิมพ์เกตุบัวตูมจากแม่พิมพ์กลุ่มที่สองน่าจะมีมากขึ้น เพราะจำนวนของพระ กลุ่มหลังมีมากและสวยสมบูรณ์กว่า ซึ่งในตอนหน้าจะได้นำภาพพระสมเด็จ วัดระฆังของแม่พิมพ์กลุ่มที่สองมาให้ท่านได้พิจารณาต่อไป
เรื่องโดย : อดุลย์ ฉายอรุณ