ตอนนี้เป็นตอนที่ (3) ว่าด้วยเรื่องของ "ตัวแม่พิมพ์" ของพระสมเด็จวัดระฆัง จึงได้อัญเชิญภาพของพระสมเด็จวัดระฆัง พิมพ์ฐาน แซมองค์ครู มาให้ชมกันชัดๆ ทั้งด้านหน้าและด้านหลัง และจะได้พิจารณาวิเคราะห์กันว่า สิ่งที่เกิดขึ้นหรือ ที่เรียกกันว่า ธรรมชาติที่เกิดขึ้นบนองค์พระสมเด็จวัดระฆังอันสืบเนื่องมาจาก "ตัวแม่พิมพ์" และขั้นตอนการสร้างว่ามีอะไรที่เกียวข้องหรือสืบเนื่องบ้าง ก็จะเป็นดังต่อไปนี้
ประการแรก คือเรื่องของการตัดกรอบองค์พระจะเป็นการหงายตัด ตามร่องที่นำทางไว้ให้แล้วในตัวของแม่พิมพ์ ไม่ใช่การกะความกว้างความยาวเอาเอง จึงทำให้การตัดกรอบของพระสมเด็จวัดระฆัง เป็นไปด้วยความเรียบร้อย สวยงามและเป็นเส้นตรง แต่ละองค์ที่สร้างจาก "ตัวแม่พิมพ์" ที่มีลักษณะแบบนี้จะสวยงาม เรียบร้อย และสามารถจำลองศิลปะที่ออกแบบ ไว้ให้เหมือนต้นแบบได้อย่างสมบูรณ์ทุกองค์ การ ตัดกรอบของพระสมเด็จพิมพ์วัดระฆังพิมพ์ฐานแซมบางพิมพ์ ที่มีการตัดกรอบเป็นแบบ "บนกว้างฐานสอบ" ดังพระองค์ที่ได้นำภาพมาให้ชมนี้ ก็หมดข้อสงสัยเมื่อทราบว่า มีร่องให้ตัดกรอบ อยู่แล้วในแม่พิมพ์ และเป็นการหงายตัด เราจึงสามารถมองภาพของการสร้างพระได้
ตัวแม่พิมพ์ที่เป็นแผ่นโลหะ ทำให้การแกะรูปแบบ เส้นสายต่างๆ ขององค์พระให้มีรายละเอียดต่างๆ ได้ พระสมเด็จวัดระฆังที่สร้างจากแม่พิมพ์แบบนี้ จึงมีความสวยงาม มีมิติ เส้นสายลายพิมพ์คมชัด เป็นเอกลักษณ์ที่ของปลอมทำให้เหมือนไม่ได้ ผู้คนจึงกล้าเสาะหาสะสมถึงแม้จะมีค่าเช่าบูชาที่สูงลิ่ว ความเป็นอมตะของพระสมเด็จวัดระฆังก็เป็นสาเหตุประการหนึ่ง
ธรรมชาติที่ด้านหลังของพระสมเด็จวัดระฆัง ที่สันนิษฐานกันต่างๆ นานาว่า เกิดจากรอยของที่ใช้กดเนื้อมวลสารลงบนแม่พิมพ์บ้าง รอยปาดเนื้อมวลสารให้เรียบตอนกดเนื้อมวลสารลงแม่พิมพ์บ้าง บ้างท่านก็ว่า เป็นรอยยุบ รอยย่นของมวลสารตามกาลเวลาที่ผ่านไป ข้อสันนิษฐานตามที่กล่าวมามีพื้นฐานที่เข้าใจว่า ตัวแม่พิมพ์เป็นหินแกะ ไม้แกะ โดยแกะให้เป็นหลุมลึกลงไปเป็นแม่พิมพ์ด้านตัวเมีย จากนั้นจึงเอาเนื้อมวลสารกดลงไป แล้วจึงมีการทำด้านหลังให้เรียบ จากนั้นจึงทำการตัดกรอบเป็นสี่เหลี่ยมชิ้นฟัก
การตั้งข้อสมมติฐานเรื่อง "ตัวแม่พิมพ์" ที่ไม่ถูกต้อง ซึ่งเป็นเรื่องต้นกำเนิดของสิ่งต่างๆที่ตามมา จึงทำให้ข้อพิจารณาของการสร้างพระสมเด็จวัดระฆัง ผิดทาง หลงทางไปหมด การดูพระสมเด็จวัดระฆังจึงเป็นแบบต้องใช้ความจำ เพราะหาเหตุผลที่ทำให้ตนเองมั่นใจไม่ได้ พระจะแท้หรือไม่แท้ ต้องไปแห่ ต้องไปถามคนอื่น คนที่ถูกถามก็ไม่รู้จริง หรือถ้ารู้จริง จะบอกเรื่องจริงหรือเปล่าอีก ปัญหาเรื่องการดูพระสมเด็จวัดระฆังที่ต้องพึ่งคนอื่น จึงมีไม่รู้จบ
อดุลย์ ฉายอรุณ : โทร.08-1813-1701