ย่านท่าหลวงเป็นชุมชนเก่าแก่ริมแม่น้ำจันทบุรีด้านตะวันตกแต่เดิมรู้จักกันในชื่อที่เรียกกันติดปากว่า"บ้านลุ่ม" ซึ่งเป็นชุมชนเก่าแก่ของชาวจีนและญวนที่อพยพมาตั้งแต่สมัยรัตนโกสินทร์ตอนต้นต่อมาได้พัฒนามาเป็นศูนย์กลางทางเศรษฐกิจและการค้าของจันทบุรีที่สำคัญแห่งหนึ่งในสมัยรัชกาลที่ 5 ย่านท่าหลวงนี้เริ่มต้นตั้งแต่บริเวณเชิงสะพานวัดจันทร์ผ่านบ้านเรือนเก่าแก่ยาวเป็นแนวไปตลอดจนถึงชุมชนตลาดล่างหรือที่เรียกกันว่าท่าเรือจ้างอาคารส่วนใหญ่เป็นที่พักอาศัยและร้านค้าของชุมชนที่มีอายุเกือบร้อยปี...การเดินเที่ยวในถนนเส้นนี้หากเริ่มต้นตั้งแต่ช่วงเช้าแนะนำว่าควรลิ้มลองก๋วยจั๊บน้ำข้นเจ้าเก่าที่ตั้งอยู่ใกล้กับศาลเจ้าเป็นมื้อเช้าเมื่อท้องอิ่มดีแล้วจึงเดินย่อยอาหารไปเรื่อยๆจากร้านก๋วยจั๊บราวสามร้อยเมตรทางแยกข้ามสะพานไปยังโบสถ์พระแม่มารีอาอยู่ด้านซ้ายมือที่โบสถ์เก่าแก่แห่งนี้ภายในจะประดับตกแต่งไปด้วยกระจกสีหรือ Stainglass ที่นำเข้ามาจากอิตาลีพร้อมทั้งรูปปั้นพระแม่มารีอาประดับด้วยพลอยเมืองจันทบุรีสวยงามวิจิตรมาก และหากเข้ามาในวันอาทิตย์ก็จะมีโอกาสได้เห็นพิธีการทางศาสนาที่ศักดิ์สิทธิ์อีกด้วย โบสถ์แห่งนี้มีชื่ออย่างเป็นทางการว่า “วัดแม่พระปฏิสนธินิรมล”ตั้งอยู่ในบริเวณเดียวกับโรงเรียนสตรีมารดาพิทักษ์ ที่แต่เดิมเป็นโรงเรียนสอนศาสนาและเป็นโบสถ์คริสต์นิกายโรมันคาธอลิก ตัวอาคารเป็นสถาปัตยกรรมตามศิลปะแบบโกธิกอาคารอันงดงามหลังนี้ยืนหยัดผ่านกาลเวลามากว่าศตวรรษ โบสถ์แม่พระปฏิสนธิจึงมิเพียงเป็นโบสถ์ซึ่งสวยงามที่สุดเท่านั้น หากยังเป็นศูนย์รวมศรัทธาของผองชาวคริสต์ทั้งปวง ไม่แต่เพียงเฉพาะที่เมืองจันทบูรเท่านั้นแต่ครอบคลุมไปทั่วฝั่งทะเลตะวันออกทีเดียว

เมื่อออกจากโบสถ์กลับมาสู่ถนนชุมชนท่าหลวงอีกครั้งในช่วงสายๆ จึงพบว่าบรรดาร้านขนมเจ้าเก่าทั้งขนมดอกจอก กลีบลำดวน หรือแม้แต่ขนมเทียนรสชาติหวานมันก็มีวางขายยั่วน้ำลายยิ่งถ้าได้กินแกล้มกาแฟด้วยแล้วต้องนับว่าได้อรรถรสในการมาถึงถิ่นเก่านี้อย่างมาก สำหรับใครที่ขยันเดินสักหน่อย (ถ้ากลัวเมื่อยก็นั่งรถรับจ้างไปได้) สามารถไปเที่ยวชมตลาดพลอยที่เปิดในวันศุกร์ช่วงบ่ายไปจนถึงวันอาทิตย์แต่จะคึกคักที่สุดน่าจะเป็นวันเสาร์

เราเดินกลับมาที่ถนสายเดิมเนื่องจากเป็นพวกแพ้ของแพงและแทบไม่มีความรู้เรื่องเพชรพลอยกับเขาเลยป้ายศูนย์การเรียนรู้ประจำชุมชนเด่นชัดอยู่ตรงหน้าที่นี่แหละน่าจะเหมาะกับ “ไก่ได้พลอย” อย่างเรามากกว่าในศูนย์การเรียนรู้แห่งนี้มีการจัดแสดงเรื่องราวของชุมชนไว้อย่างละเอียดทั้งภาพถ่ายหายากในอดีตรวมทั้งข้อมูลต่างๆโดยมีปราชญ์ชุมชนอย่างอาจารย์ประภาพรรณเป็นผู้ดูแลและถ่ายทอดให้เราได้รับรู้

สายน้ำที่ไหลอยู่ในแม่น้ำจันทบูรมันได้ทำหน้าที่นำพาเรื่องราวมากมายมายังท่าหลวงแหล่งชุมชนที่ยังสมบูรณ์ด้วยตำนานแห่งวันวานรวมทั้งมิตรภาพของผู้คนแถบนี้ที่มีมากพอจะแบ่งปันให้แก่นักท่องเที่ยวที่มาเยือน....

โดย นิพนธ์ เรียบเรียง