ถ้าพูดถึงหญ้าแมงหวี่หรือโคกกระออมบางคนอาจจะไม่รู้จักแต่ถ้าได้เห็นรูปลักษณะของผลหญ้าชนิดนี้แล้วหลายคนคงจะร้อง..อ๋อ.. เพราะหญ้าแมงหวี่แปลกตรงที่ผลเป็นเหมือนรูปหัวใจ ห้อยต่องแต่งโป่งพองเป็นกระเปาะรูปสามเหลี่ยม เปลือกหุ้มผลเป็นเยื่อบางๆ สีเขียวอ่อน ดูสดใสคล้ายโคมไฟห้อยเป็นพวง สวยงามน่ารักมาก เมื่อบีบจะแตกมีเสียงดัง ถ้าปล่อยทิ้งไว้จนแห้งจะแฟบลง เวลาแกะออกมายังเจอเมล็ดสีดำน่ารักตรงมีลายเป็นหัวใจสีขาว น่าทึ่งจริงๆ
หญ้าแมงหวี่เป็นไม้เถาเลื้อยพันโดยใช้หนวดเกาะกับสิ่งต่างๆ ที่อยู่ใกล้ๆ สามารถเลื้อยไปได้ไกลมากกว่า 10 เมตร ลักษณะของเถานั้นจะเป็นรูป 5 เหลี่ยม เถาสีเขียวจะโตเท่าก้านไม้ขีดไฟ มีขึ้นทั่วไปตามที่รกร้าง ตามชายป่า ริมนํ้า ลำธาร หรือคูคลองทุกภาคของประเทศไทย
หญ้าแมงหวี่บางคนก็เรียกเพี้ยนเป็น หมากวี๊วี ซึ่งคงจะมาจากฤทธิ์การไล่แมลงหวี่ เพราะถ้าเด็กตาแดงตาแฉะจะมีแมลงหวี่คอยมาตอมตา คนสมัยก่อนเขาจะใช้ทั้งเถาทั้งใบมาพันรอบหัวเด็กเพื่อไล่แมลงหวี่ไม่ให้มาตอมตาเด็ก เชื่อกันว่าแมลงหวี่กลัวสมุนไพรชนิดนี้ คนภาคเหนือเรียกลูบลีบเครือ, เครือผักไล่นํ้า คนภาคกลางบางคนก็เรียกโคกกระออม หรือตุ้มต้อก แถวภาคใต้ทางปัตตานีเรียก โพออม ที่ปราจีนบุรีเรียก วิวี่
หญ้าแมงหวี่มีประโยชน์มากมายสารพัด ใบของมัน ชาวบ้านสมัยก่อนนิยมนำไปใช้น้ำคั้นจากใบสดๆ แก้หอบหืด แก้ไข้ แก้ไอ ปัจจุบันการศึกษาฤทธิ์ทางเภสัชวิทยาพบว่า มีฤทธิ์ในการ ยับยั้งการหดตัวของกล้ามเนื้อเรียบซึ่งเป็นการสนับสนุนการใช้ใบแก้หอบหืด
ในตำราแพทย์แผนไทยให้ใช้ใบหญ้าแมงหวี่หรือโคกกระออมทั้ง 5 ต้มกินต่างน้ำ เพื่อขับปัสสาวะ ขับเหงื่อ ช่วยลดความดัน และยังนิยมต้มให้คนแก่ที่มีอาการต่อมลูกหมากโตกินต่างน้ำ
ซึ่งจากการศึกษาในสัตว์ทดลองพบว่าสารสกัดของหญ้าแมงหวี่สามารถลดความดันโลหิตได้อีกด้วย ส่วนการรักษาโรครูมาตอยด์หรือแก้อักเสบให้ใช้ใบตำคั้นน้ำ เคี่ยวกับน้ำมันงา ทาเช้า-เย็นอย่างต่อเนื่องประมาณ 7 วัน อาการโรครูมาตอยด์จะค่อยๆ ดีขึ้น แล้วให้ทาติดต่อกันไปเรื่อยๆ
นอกจากรูมาตอยด์แล้วยังใช้รักษาอาการอักเสบ บวม ตามบริเวณต่างๆ ของร่างกาย โดยใช้ใบตำกับเกลือทาบริเวณที่บวมนั้น ในบางตำราใช้ใบเป็นยาใส่แผลชั้นยอดโดยใช้น้ำต้มข้นๆ ล้างแผลหรือเมื่อเวลาเป็นฝีมีหนองจะใช้ใบตำพอก ส่วนรากของหญ้าแมงหวี่ ในสมัยที่งูชุกชุมและไม่มีเซรุ่มแก้พิษงูนั้น เขาจะใช้รากตำคั้นเอาน้ำมากิน ส่วนกากจะใช้พอกที่ปากแผล
ช่วงที่ผมลงพื้นที่ที่จังหวัดสิงห์บุรีชาวบ้านที่นี่แนะนำว่าใครที่มีรังแคให้เอาเถาหญ้าแมงหวี่มาทุบคั้นแช่น้ำพอข้นๆ แล้วนำมาชะโลมศีรษะทิ้งไว้สักครู่แล้วล้างออกเพื่อกำจัดรังแคได้ผลดีมาก คนจีนจะใช้ทั้งต้นต้มกินเป็นยาขับน้ำนมให้กับหญิงมีลูกอ่อน ทำให้เกิดน้ำนม
ผมลองหักเถาหญ้าแมงหวี่มาลองชิมดู ปรากฏว่าขมมากครับ แต่โบราณว่าหวานเป็นลมขมเป็นยาและพิเศษสุดของหญ้าแมงหวี่คือใบสดๆหรือรากสดๆ หมอพื้นบ้านจะนำไปคั้นกับน้ำสะอาดใช้หยอดตาแก้ตาต้อ แก้เจ็บตาได้ผลดี หญ้าแมงหวี่สามารถนำมากินเป็นผักบำรุงสุขภาพได้อีกด้วยเพราะมีออกซิเดชั่นที่ช่วยชะลอความแก่ ต้านมะเร็งได้อีกต่างหาก
จะเห็นว่าหญ้าแมงหวี่หรือโคกกระออมไม่ใช่หญ้าธรรมดา เมื่อพบเห็นควรอนุรักษ์ไว้ เพราะผมยังไม่ เคยเห็นมีการเพาะพันธุ์จำหน่ายที่ไหน เลย หรือเพราะว่าเราๆ ท่านๆ ยังไม่เห็นคุณค่าของหญ้าแมงหวี่ ฮ่าๆๆๆ