ท่ามกลางขุนเขาในอำเภอนครไทย ชายขอบแดนจังหวัดพิษณุโลก รอยต่อกับอำเภอด่านซ้าย จังหวัดเลย หากสังเกตให้ดีสองข้างทางถนนระหว่างหุบเขา เราจะพบกับร้านเพิงหมาแหงนที่มีเกลือวางจำหน่าย เคยสงสัยหรือไม่เกลือเหล่านี้มาจากที่ใด และนี่คืออีกหนึ่งเรื่องราวของวิถีชุมชนหนึ่งซึ่งผูกพันกับการทำเกลือสินเธาว์มานับหลายร้อยปี
ย้อนกลับไปถึงตำนานการสร้างเมืองนครไทย เริ่มต้นหน้าประวัติศาสตร์ชาติไทย ปรากฏชื่อ เมืองบางยาง ของพ่อขุนบางกลาง ท่าว หรือพ่อขุนศรีอินทราทิตย์ ปฐมกษัตริย์แห่งราชวงศ์พระร่วง ราชธานีสุโขทัย ก่อร่างสร้างเมืองรวบรวมผู้คน สร้างชัยปราการประตูผาเมืองบนขุนเขาตั้งค่ายพักก่อนยกทัพขับไล่ชนชาติขอมผู้ครองอาณาจักรเมืองสุโขทัยในเวลานั้น
ก่อนการเดินทัพนั้นพ่อขุนศรีอินทราทิตย์ ได้ทรงปลูกต้นจำปาขาวเสี่ยงทาย จำปาขาวต้นนี้จึงเปรียบเสมือนจุดริเริ่มต้นกำเนิดประเทศไทยนั่นเอง ปัจจุบันต้นจำปาขาวนี้ ยังออกดอกสีขาวนวล ปรากฏให้เห็นอยู่ในวัดกลางนครไทย
ระหว่างเดินทัพ พักตั้งค่ายนั้นเอง ทหาร ก็ค้นพบบ่อน้ำเค็ม แหล่งผลิตเกลือ เสบียงกรังอันสำคัญต่อการเดินทัพในบริเวณพื้นที่รกร้างเชิงเขา บ่อที่ปรากฏในขณะนั้นเป็นบ่อน้ำเค็มอยู่กลางโพรงต้นโพธิ์ใหญ่ นี่จึงเป็น ที่มาของชื่อหมู่บ้าน "บ่อโพธิ์"
การทำเกลือสินเธาว์ของชาวบ้านบ่อโพธิ์ จะต้องประกอบพิธีกรรมอันศักดิ์สิทธิ์ ก่อนมีการเปิดบ่อเพื่อนำน้ำมาใช้ในทุกครั้ง ซึ่งฤดูกาลต้มเกลือของชาวบ้านจะเริ่มตั้งแต่เดือนธันวาคม-มิถุนายน โดยพ่อเฒ่าของหมู่บ้านจะประกอบพิธีทำบุญศาลปู่เจ้าหลวงบุญหาญท่าว แม่นางเอื้อย แม่นางน้อย บนภูเหนือบ่อ และสักการะเจ้าควนผู้ดูแลรักษาบ่อ ในศาลเพียงตาบริเวณใกล้เคียงบ่อ จากนั้นจึงเปิดล้างบ่อ ตักน้ำ ออกจนได้น้ำสะอาดจึงจะถือเป็นการเริ่มต้มเกลือในแต่ละปี
ข้อห้ามถือสาของชาวบ้านที่จะต้องถือปฏิบัติอย่างเคร่งครัดในการตักน้ำจากบ่อเกลือ คือการห้ามพูดคำหยาบ ขณะเข้าใกล้บริเวณบ่อเกลือในระยะ 5 เมตร ห้ามถ่มน้ำลาย ถอดรองเท้าทุกครั้ง ห้ามแย่งกันตักน้ำ หากแย่งกันตักน้ำในบ่อจะขุ่นไม่ใส ใช้ต้มไม่ได้
เมื่อได้น้ำจากบ่อมาแล้วชาวบ้านจะนำน้ำมาพักไว้ในโอ่ง นำเอาไม้สักแขมาแช่ไว้เพื่อให้เกลือจับตัวเป็นก้อนได้ดี 3 วันก่อนนำน้ำที่พักไว้ไปต้ม ซึ่งจะต้มกันทั้งวันโดยใช้ฟืน ต้มนานประมาณ 4 ชั่วโมงต่อการตักเกลือ 1 ครั้ง วันหนึ่งตักเกลือ ได้ 3 ครั้ง นำเกลือที่ได้ใส่ "บ่างเกลือ" พักไว้ ก่อนใส่ปี๊บ ขายในราคา ปี๊บละ 100 บาท
ทุกวันนี้แม้วิถีชีวิตเหล่านี้ยังคงดำรงอยู่เฉกเช่นเดิม เกลือที่ชาวบ้านทำได้ในระยะเวลา 6 เดือนสามารถเพียงพอหล่อเลี้ยงครอบครัวได้ตลอดปี แต่ในอนาคตสิ่งที่กำลังจะเปลี่ยนแปลงนั่นคือวิถีของสังคมที่เจริญขึ้น ไม้ฟืนหรือไม้สักแข หายากขึ้น ยิ่งการใช้ไม้ฟืนในการต้มเกลือนั้นจะต้องใช้ไม้ท่อนใหญ่ ซึ่งหากไม่ได้รับอนุญาตก็ไม่สามารถตัดมาใช้ได้ เหล่านี้เองที่ทำให้ทุกวันนี้คนหนุ่มสาวในหมู่บ้าน จึงหันเหมุ่งหน้าสู่เมืองใหญ่ หล่อเลี้ยงชีพด้วย วิถีอย่างคนเมือง ทิ้งอาชีพการทำเกลือจากบรรพบุรุษให้ตกอยู่ในมือของคนรุ่นเก่าที่ยังมองหาไม่เห็นคนสืบทอด